W ostatnich latach powiększyła się powierzchnia uprawy kukurydzy w Polsce, dotyczy to w szczególności uprawy na ziarno. Wpływ na to ma niewątpliwie ocieplenie klimatu i przesunięcie się rejonów uprawy na północ Polski, ale również problemy z zasiewami jesiennymi w wielu rejonach kraju spowodowanymi dużą ilością opadów. Postawiło to wiele gospodarstw, rozpoczynających dopiero przygodę z tą nietypową dla naszego klimatu rośliną, przed problemami związanymi ze zbiorem na ziarno.

Kukurydza w naszym klimacie wyróżnia się nietypowymi terminami kwitnienia i dojrzewania, ponieważ jest rośliną dnia krótkiego. Kwitnienie przypada na lipiec natomiast dojrzewanie to miesiące wrzesień – październik. Te czynniki powodują odmienne podejście do zbioru kukurydzy na ziarno w stosunku do pozostałych zbóż, mimo że do zbioru są wykorzystywane kombajny zbożowe. Pierwszym problemem jest jesienna pogoda, która najczęściej nie sprzyja dosychaniu ziarna, dodatkowo kukurydzę najlepiej zbiera się przy wyższej wilgotności w porównaniu do innych zbóż. Ponieważ omłot jest trudniejszy (ziarno łatwo uszkodzić, często występuje niedomłacanie kolb). zbiór wymaga dokładniejszego skalibrowania sprzętu. Masa zbieranego ziarna z ha jest dużo większa w stosunku do innych zbóż, dlatego niezwykle istotne jest właściwe podejście do logistyki, ponieważ z pola musimy odebrać 20-25 t ziarna w każdej godzinie (przy dobrym plonowaniu). Wszystkie te czynniki zmuszają do dokładnego przygotowania się do zbioru kukurydzy pod kątem maszyn, ich wydajności, niezawodności i kalibracji.

Kukurydzę na ziarno można zbierać dopiero po osiągnięciu przez ziarno dojrzałości fizjologicznej, czyli pojawienia się „czarnej plamki” u nasady ziarniaka.
W tym momencie wilgotność ziarna wynosi ok. 40%, dlatego warto poczekać jeszcze 10-15 dni, aby zebrać bardziej suche i wypełnione ziarno, ponieważ następuje wtedy największy ubytek wody w ziarnie ok. 5%. Dalsze opóźnianie zbioru powoduje spadek wody w ziarnie o 1,2-1,5% dlatego nie ma uzasadnienia ekonomicznego. W polskich warunkach wilgotność ziarna przy zbiorze waha się od 40-35% w latach niekorzystnych do 28-18% w sezonach o sprzyjającej pogodzie.

O wilgotności ziarna w czasie zbioru decydują:

• Wczesność odmiany,
• Wystąpienie jesiennych przymrozków, które powodują zniszczenia aparatu asymilacyjnego roślin, zasychają liście i łodygi i o dalszym dosychaniu ziarna decydują słońce i wiatr,
• Termin siewu,
• Przebieg pogody jesienią w okresie nalewania ziarna,
• Nawożenie azotowe (zbyt duża ilość azotu lub późno podana druga dawka przedłuża wegetację i opóźnia zbiór),
• Typ odmiany: flint czy dent.

Sam proces dojrzewania mieszańców praktycznie się nie różni, jest jednak istotna różnica w sposobie oddawania wody z ziarna. Kukurydza z ziarnem typu flint, oddaje mniej wody na dalszych etapach dojrzewania, co niekorzystnie odbija się na odkładaniu skrobi. Zawiera przez to więcej skrobi szklistej. Od momentu uzyskania zawartości wody w ziarnie na poziomie 35% znacznie zmniejsza się stopień przyrostu skrobi i suchej masy. Z tego też względu odmiany typu flint bardziej nadają się do wcześniejszego terminu zbioru. Tego typu odmiany z wczesnym FAO są często najlepszym rozwiązaniem ekonomicznym, ponieważ wcześnie skoszone pozwalają na uzyskanie ziarna o niskiej wilgotności, co przekłada się na niższe koszty suszenia.

Inne reakcje zachodzą w odmianach typu dent. W tym przypadku wraz z przebiegiem kolejnych etapów fazy dojrzewania następuje u nich coraz większa utrata wody z ziarna. W ziarnie jest więcej skrobi mączystej. Proces trwałego oddawania znacznych ilości wody następuje zwłaszcza przy niskiej wilgotności powietrza i przy otwartych suchych liściach okrywowych kolb. Warunki takie są wskazówką, że kontynuowany jest proces odkładania znacznej ilości skrobi, a tym samym można liczyć na przyrost masy ziarna.

Dojrzałą kukurydzę należy zbierać w optymalnym terminie, ponieważ nadmierne opóźnienie zbioru pogarsza znacznie, jakość zbieranego ziarna na skutek porażenia przez Fuzarium oraz ryzyko wylegania powodowane przez szkodniki (omacnica prosowianka) i wiatr. Szczególnie infekcje powodowane przez grzyby z rodzaju Fusarium nabierają w ostatnich latach coraz większego znaczenia z uwagi na trudności ze sprzedażą zainfekowanego mikotoksynami ziarna. W kukurydzy najgroźniejszymi patogenami są Fusarium graminearum oraz Fusarium culmorum, które tworzą najwięcej mikotoksyn takich jak Deoksyniwaleon, Zearalenon, Fumonizyny oraz Niwalenon. Dużym problem przy zbiorze jest wyleganie powodowane przez omacnicę prosowiankę, w sezonach dużego natężenia tego szkodnika, dlatego ważne jest zminimalizowanie ryzyka żerowania tego owada. Do tej pory było to utrudnione, ponieważ zabiegi chemiczne należy wykonać w okresie wiechowania kukurydzy, co jest niewykonalne bez posiadania odpowiedniego sprzętu. Od sezonu 2018 na rynku dostępny jest preparat OstriniaSTOP, który można stosować od fazy BBCH 16, co umożliwia oprysk standardowymi opryskiwaczami. Dodatkowym argumentem przemawiającym za rozważnym doborem terminu zbioru są koszty suszenia ziarna. W strukturze kosztów uprawy kukurydzy na ziarno suszenie ziarna stanowi najważniejszą pozycję. Przyjmuje się, że stanowi ono ok. 40% całości kosztów uprawy i wydaje się, że w najbliższych latach nie ulegnie to zmianie.

Mimo, że areał produkcji kukurydzy na ziarno powiększa się z roku na rok, głównym przeznaczeniem uprawy kukurydzy w Polsce jest pasza dla zwierząt – produkcja kiszonki. W przypadku uprawy kukurydzy na kiszonkę, podejście do zbioru kukurydzy jest inne i determinuje je jakość kiszonki, która oprócz plonu ziarna i strawności zależy od:

• Terminu zbioru
• Rozdrobnienia i wysokości ścinania roślin
• Dobrego ubicia kiszonki w silosie.

Optymalnym terminem zbioru na kiszonkę jest dojrzałość woskowa, przy zawartości suchej masy w roślinach na poziomie 30-35%. Wraz z dojrzałością wzrasta udział kolb, przekraczając w dojrzałości woskowej połowę całej suchej masy roślin, co ma wpływ na końcową ilość i jakość kiszonki. W fazie dojrzałości woskowej w kolbach znajduje się 45-50% suchej masy. Wprawdzie najwyższe plony zielonej masy kukurydza osiąga w fazie dojrzałości mlecznej (20-22% zawartości suchej masy), ale ziarno nie jest jeszcze wypełnione, a o plonie decydują wegetatywne części roślin (tab. 1). Podczas kiszenia takiej zielonki straty masy wynoszą nawet 25%, głównie przez wycieki soków. Wraz z większą dojrzałością, wypływa mniej soków, a po przekroczeniu 30-33% suchej masy wycieki ustają całkowicie.

Wartość pokarmowa kiszonki wzrasta wraz ze wzrostem udziału dobrze zaziarnionych kolb, jednak mimo właściwego doboru odmian, obsady i zbioru w zalecanej fazie, o udziale kolb i zawartości suchej masy decydują przede wszystkim warunki atmosferyczne. W przypadku niekorzystnych warunków możemy poprawić, jakość kiszonki podwyższając wysokość cięcia kukurydzy przy zbiorze, pozostawiając najmniej wartościowe części roślin na polu. Dzięki takiemu zabiegowi poprawiamy wartość energetyczną kiszonki poprzez zwiększenie w niej udziału kolb i zawartości suchej masy. Wyższe koszenie obniża plon zielonej masy, ale przynosi szereg korzyści. Do kiszenia przeznaczamy najlepsze części roślin oraz zmniejszamy zawartość mikotoksyn, ponieważ to właśnie dolne partie roślin są najbardziej porażone przez choroby grzybowe. Zalecana wysokość cięcia wynosi ok. 30 cm nad powierzchnią gleby, natomiast tzw. szkoła niemiecka czy też amerykańska zaleca wysokość cięcia nawet do 40 cm.

Kolejnym ważnym elementem jest odpowiednie rozdrobnienie, gdzie długość sieczki powinna być kompromisem między wymaganiami procesu kiszenia a wymaganiami krowy. Im większe rozdrobnienie zielonki, tym łatwiejsze ugniatanie masy a więc lepiej przebiegający proces fermentacji beztlenowej. Z drugiej strony kiszonka to najważniejsza pasza objętościowa, z tego punktu widzenia im dłuższa sieczka tym więcej paszy. Najczęściej zaleca się cięcie kukurydzy na sieczkę o dł. 5-10 mm z dokładnym rozgnieceniem          ziaren (tab. 2).

Tak zebrana zielonka powinna być bardzo dobrze ubita w celu usunięcia powietrza znajdującego się między cząsteczkami sieczki. Zawartość powietrza w zakiszanej masie zakłóca proces fermentacji beztlenowej, powodując namnażanie bakterii tlenowych, które odpowiadają za procesy gnilne i rozwój grzybów.

Kukurydza zawiera cukry dostępne dla bakterii kiszonkowych, dlatego łatwo się zakisza, jednakże podczas procesu kiszenia znaczna część cukrów nie zostaje wykorzystana przez bakterie, co prowadzi do wtórnej fermentacji. Dzięki biologicznym dodatkom kiszonkarskim – idealnie pasuje tutaj Ensilage – poprawia się efektywność procesu kiszenia, a co równie ważne konserwuje kiszonkę poprzez obniżenie wtórnej fermentacji zachodzącej głównie podczas wybierania kiszonki z pryzmy. Postępując wg wyżej wymienionych zasad uzyskamy strawną, wysokoenergetyczną paszę pozbawioną toksycznych dla zwierząt substancji wtórnej fermentacji. Dobrej jakości kiszonka zaowocuje szybkim przyrostem lub wysoką wydajnością mleczną zwierząt przez cały rok.

Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone na etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa, o których mowa na etykiecie.