W Polsce najgroźniejszymi szkodnikami spotykanymi na plantacjach kukurydzy są: szkodniki glebowe (drutowce, lenie, pędraki, rolnice), mszyce, omacnica prosowianka, gąsienice z rodziny zwójkowatych oraz muchówki (ploniarka zbożówka, śmietka kiełkówka), a także ślimaki. Szczególną uwagę podczas zwalczania szkodników trzeba zwrócić na żerujące chrząszcze. Na pędach, korzeniach jak i kolbach kukurydzy co raz więcej identyfikujemy groźnych szkodników, które należą do tego rzędu. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują pchełki zbożowe, skrzypionki, stonka kukurydziana oraz urazek kukurydziany. Wydawałoby się, że gro pytań powinno dotyczyć szkodnika jakim jest chrząszcz świeżo zawleczony z Ameryki Północnej, stonka zachodnia korzeniowa kukurydziana. Pytania jednak dotyczą w większości o motyla, a właściwie o gąsienicę tego motyla jaką jest omacnica prosowianka, jej szkodliwość, występowanie, biologię oraz o zasięg występowania.

Omacnica prosowianka (Ostrinia nubilalis) to motyl nocny (ćma) z rodziny omacnicowatych. W większości dostępnych publikacjach jest to szkodnik, który występuje i zasiedla uprawy kukurydzy w Polsce południowej. Ponieważ zarówno nasi Doradcy oraz Rolnicy rejestrują tego szkodnika nawet w okolicach Tczewa postanowiliśmy w tym roku przeprowadzić monitoring występowania tego co raz groźniejszego szkodnika w uprawie kukurydzy.

Jeżeli są pytania to znaczy, że są wątpliwości. Co do szkód to przy dużej ilości szkodnika na plantacji, odpowiedniej pogodzie może on powodować duże straty w uprawie. Najczęściej gąsienica wyrządza straty w następujących częściach rośliny:
• uszkodzenia w wiechach oraz w części kwiatostanów;
• żerowanie w zawiązkach kolb;
• uszkodzenia liści poprzez ograniczenie powierzchni asymilacyjnej, zasychanie końcówek liści;
• żery wewnątrz miękiszu pędów;
• żerowanie na zewnątrz jak i wewnątrz kolby;
• pośrednio żerowanie gąsienicy powoduje powstawanie mikotoksyn w ziarnach na kolbie.

Wyżej wymienione i rejestrowane szkody na plantacjach kukurydzy powodują duże obniżenia plonu zarówno w uprawie kukurydzy na kiszonkę oraz na w uprawie na ziarno. Przy przełamaniu głównego pędu zasiedlonego przez żerującą gąsienicę prowadzi to do całkowitej utraty plonu w tym egzemplarzu czy w tej uprawie. Jeżeli w ziarnie wykryte są mikotoksyny materiał taki jest dyskwalifikowany jako produkt przeznaczony do skarmiania nim zwierząt hodowlanych.

Na dzień dzisiejszy możemy na plantacjach gdzie w zeszłym roku była zbierana kukurydza, znaleźć szkodnika w stadium gąsienicy. Gąsienice motyla omacnicy prosowianki zimują w resztkach pożniwnych, a także w chwastach grubołodygowych. Przepoczwarczenie następuje pod koniec maja, a w czerwcu rejestrujemy wyloty. Ponieważ są to motyle nocne, ich lot przebiega w godzinach wieczornych, natomiast w dzień szkodnika szukamy schowanego pod liśćmi kukurydzy. Rójka trwa około 20 dni, w tym czasie motyle odżywiają się pyłkiemi. Wtedy dochodzi do kopulacji i w konsekwencji do złożenia dachówkowato ułożonych jaj na liściach w pobliżu nerwu głównego. Do wylęgu małych gąsienic dochodzi po ok 8 dniach w zależności od panujących warunków atmosferycznych (szczególnie w zależności temperatury powietrza). Zgodnie z biologią i wielkością poszczególnych stadiów rozwojowych gąsienic, pierwsze stadia żerują na zewnątrz roślin obgryzając wewnętrzną tkankę roślinną pochew liści. Po osiągnięciu odpowiedniej wielkości następuje żerowanie na głównym pędzie kukurydzy i gąsienice wgryzają się do wnętrza pędu pozostawiając na zewnątrz odchody oraz trocinki przerobionego pędu. Żer omacnicy to tunel drążony w pędzie. Gąsienice możemy także znaleźć żerujące na wierzchu kolby czy potem w jej wnętrzu. Przed żniwami gąsienica wgryza się w pęd przy podstawie rośliny, aby tam w odpowiednio przygotowanym łożu zimowym przezimować do następnego roku. Szkodnik ten w ostatnich badaniach wykazuje bardzo dobre warunki adaptacyjne co powoduje, że zasiedla coraz to nowe połacie kraju i stwarza coraz to większe szkody w uprawie kukurydzy.

Gąsienica, którą możemy znaleźć, czy to późną jesienią czy wczesną wiosną w resztkach pożniwnych, jest typową gąsienicą motyla. Jest barwy cielistej, a na każdym segmencie posiada charakterystyczne plamki koloru brązowego oraz ciemny pasek na grzbiecie. Ta kolorystyka może zmieniać się wraz ze zmianą warunków atmosferycznych od koloru brudnego (duża wilgoć) do różowatego (brak opadów i duża operacja słońca). Gąsienica przechodzi 5 stadiów rozwojowych (trzecie stadium wgryza się do wnętrza pędu kukurydzy). Ostatnie stadium schodzące do przezimowania osiąga wielkość do 23 mm. W maju następuje przepoczwarczenia w kokonie znajdującym się w resztkach roślinnych. Poczwarka motyla to typowa poczwarka typu zamkniętego, barwy jasnobrązowej. Wylatujący motyl w czerwcu po przepoczwarczeniu jest wielkości do 30 mm (rozkład skrzydeł). Występuje dość wyraźna różnica w ubarwieniu pierwszej pary skrzydeł motyla pomiędzy samicą a samcem. Generalnie skrzydła są koloru brązowego z falistymi liniami o kolorze jasnym, samo ciało motyla zaś dochodzi max do 15 mm długości. Po kopulacji na liściach identyfikujemy białe, lekko spłaszczone okrągłe jaja. Złoża jaj motyla są ułożone w grupach do max. 45 sztuk.

Elementy zapobiegające występowaniu omacnicy to m.in.:

– prawidłowa agrotechnika, w tym:
• dokładne rozdrobnienie resztek pożniwnych,
• głęboka orka,
• wysiew odmian charakteryzujących się zwiększoną odpornością,
• płodozmian,
• zwalczanie chwastów grubołodygowych,
• terminowy zbiór;
– chemiczne środki ochrony roślin (cel: gąsienice w stadium rozwojowym L1);
– biologiczni przeciwnicy => kruszynek (cel: jaja omacnicy);
– biopreparaty => OstriniaSTOP, Bio-Gen.

Preparat OstriniaStop zawiera wyselekcjonowane bakterie z grupy Bacillus i wyciągi roślinne, które odpowiadają za zmianę warunków środowiska zewnętrznego rośliny (na liściach, łodygach i kolbach), stwarzając niekorzystne warunki do żerowania i zasiedlania roślin przez omacnicę prosowiankę. Wytwarzane przez bakterie metabolity indukują w roślinie naturalne systemy obronne przed uszkodzeniami spowodowanymi przez insekty. Zastosowanie preparatu wpływa na ilość i jakość plonów kukurydzy:

• stosować w oprysku drobno- lub grubokroplistym,
• zalecana dawka preparatu to 100 g/ha, a ilość cieczy roboczej to 200–400 litrów,
• stosować w okresie BBCH 19 kukurydzy (początek czerwca) w celu stworzenia niekorzystnych warunków na roślinach przy wylocie motyli z poczwarek,
• oprysk wykonać po opadach deszczu w godzinach późno popołudniowych lub wieczornych,
• preparat można mieszać z nawozami dolistnymi i innymi agrochemikaliami za wyjątkiem fungicydów.

Hodowle sygnalizacyjne zostały wystawione w poniższych lokalizacjach: