OCHRONA CZYLI ZWALCZANIE MSZYC

Choroby wirusowe weszły już na stałe do kalendarza ochrony prawie każdej rośliny (nie tylko uprawnej). Ich wartość wzrosła poprzez duże znaczenie gospodarcze, wyrządzane szkody (mówimy szczególnie o ochronie przed wirusami) upraw rolniczych takich jak zboża, ziemniaki ale także już od 3 – 4 lat rzepaków. Nie zapominajmy także o uprawach sadowniczych oraz uprawach roślin ozdobnych. Pierwsze objawy chorób wirusowych identyfikowano na  tulipanach. Holenderskie tulipany (przybyły do Europy z Imperium osmańskiego w połowie XVI wieku) zostały w tym czasie zaatakowane przez wirusa pstrości tulipana (TBV), który sprawiał, że płatki tulipana przybierały niespotykane wcześniej kształty o brzegach postrzępionych i pofałdowanych.

Ochrona przed wcześniej wspomnianymi chorobami wirusowymi wymaga pozbycia się WEKTORA (nosiciela) jakim są szkodniki z rzędu pluskwiaków, czyli mszyce. Szkodniki te, takie jak mszyca czeremchowo zbożowa czy mszyca zbożowa, wraz z sokiem zainfekowanych roślin przenoszą chorobę na inne egzemplarze, skutecznie je infekując. Aby przeciąć ten łańcuch przyczynowo skutkowy należy zlikwidować pluskwiaki. Po pierwsze należy skutecznie obserwować i rejestrować występowanie mszyc. W przypadku mszyc będących przenosicielami wirusów na zbożach, obserwujemy populację szkodników na czeremsze, trawach czy kukurydzy (np. duża gradacja mszyc zbożowych 2 lata temu). Następnie śledzimy i sygnalizujemy naloty pluskwiaków na plantacje zbóż ozimych. Głównym sprawcą infekcji, w przypadku rzepaku, są mszyce brzoskwiniowo ziemniaczane ale także mszyce kapuściane. Najważniejszymi mszycami ziemniaczanymi przenoszącymi choroby wirusowe są mszyce szakłakowo-ziemniaczane oraz w przypadku rzepaku mszyca brzoskwiniowo ziemniaczana.

W ostatnich latach mocno nasiliły się choroby wirusowe w zbożach. Przyczynia się do tego:

• intensyfikacja produkcji zbóż, wzrost areału upraw form ozimych (przede wszystkim jęczmienia),
• wczesne siewy jesienne,
• wydłużenie okresu podwyższonych temperatur w okresie jesiennym,
• zwiększona populacja mszyc zbożowych oraz postępującą ich zjadliwość, szkodniki te aktywnie infekują wirusami rośliny już jesienią, a wirus namnaża się trwale w naczyniach i rozprzestrzenia się w całej roślinie. Namnażając się wewnątrz zbóż prowadzi do całkowitej destrukcji, zahamowania wzrostu oraz zaburzenia czynności fizjologicznych. Następuje całkowite osłabienie czynności życiowych roślin.

Zainfekowane zboża często wykazują się mniejszym wzrostem, redukcją źdźbeł oraz systemu korzeniowego. Przy całościowym oglądzie plantacji mamy do czynienia z mozaikowatością, gdzie przy kępie roślin zdrowych, zielonych i wysokich mamy kępy roślin małych, żółtych i poskręcanych.

Ważną cechą wirusów zbóż jest różnorodność ich wektorów, oprócz już wspomnianych mszyc, wirusy zbóż mogą być przenoszone przez, skoczki i pierwotniaka Polymyxa graminis. Rodzaj wektora ma duże znaczenie przy doborze odpowiedniej metody zapobiegania i zwalczania wiroz. Niezbędnym warunkiem podjęcia skutecznych działań zapobiegawczych jest prawidłowa diagnostyka wirusologiczna.

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE CHOROBY WIRUSOWE NA ZBOŻACH W POLSCE:

Żółta karłowatość jęczmienia

Wygląd roślin porażonych przez wirusy żółtej karłowatości jęczmienia charakteryzują się na ogół dwoma cechami: zahamowaniem wzrostu oraz przebarwieniem liści. Kolor przebarwień zależy od gatunku rośliny gospodarza. Liście pszenicy przebarwiają się na czerwono – pomarańczowy, jęczmienia na intensywny żółty, pszenżyta na żółty, żyta na rdzawo – brązowy, owsa na amarantowo – fioletowy, a kukurydza na ciemnoczerwony kolor. Przebarwienia powstają na wierzchołkach liści i stopniowo ogarniają całe wierzchołki liści, a następnie całą powierzchnię liścia, stają się one kruche i sztywne. W przypadku jęczmienia oprócz skarłowacenia i żółknięcia obserwuje się nasilenie krzewienia, powodujące zmiany pokroju roślin. Czasami pewną wskazówką diagnostyczną jest sposób rozmieszczenia roślin z objawami chorobowymi na polu (ogniskowo lub w rozproszeniu). Objawy zależą przede wszystkim od gatunku rośliny, ale także od jej ogólnej kondycji fizjologicznej, wieku w momencie zakażenia i fazy rozwoju choroby (w późnym stadium przebarwienia mogą być słabo rozpoznawalne ze względu na zasychanie liści). Istotne są także czynniki środowiskowe: temperatura a nawet natężenie światła. Z drugiej strony, podobne objawy mogą być wywoływane przez inne czynniki np. w przypadku kukurydzy istnieje łudzące podobieństwo przebarwień wywoływanych przez wirusy żółtej karłowatości jęczmienia do przebarwień będących reakcją na niskie temperatury, tzw. „zmiany pochłodowe”. Pomimo pewnej charakterystyczności objawów diagnostyka wizualna jest zawodna. Chorobę wywołuje kilka gatunków wirusów przenoszonych przez mszyce zbożowe w sposób trwały, tzn. mszyca stając się wektorem wirusa pozostaje nim do końca swojego życia, natomiast nie przekazuje go potomstwu. Głównymi gatunkami wektorów są: mszyca czeremchowo – zbożowa (Rhopalosiphum padi) i mszyca zbożowa (Sitobion avenae). Zakres roślin gospodarzy wirusów żółtej karłowatości jęczmienia jest ograniczony do wszystkich gatunków z rodziny traw (Poaceae, Gramineae) i dlatego rezerwuarami patogenów mogą być dziko rosnące trawy wieloletnie.

Żółta mozaika jęczmienia

Choroba ujawnia się wczesną wiosną, a na liściach mogą pojawić się drobne plamki i rozszerzające się smugi, co prowadzi do żółknięcia liści, a nawet nekroz. Następuje zahamowanie wzrostu roślin, nasilenie objawów zależy od odmiany jęczmienia oraz warunków środowiskowych. Objawy ujawniają się w niskich temperaturach i powyżej 15 C zanikają i  są przenoszone przez pierwotniaka glebowego, Polymyxa graminis.

Odglebowa mozaika zbóż

Są nieco zbliżone do objawów żółtej mozaiki jęczmienia i również ujawniają się wczesną wiosną. Na młodych liściach pojawiają się mozaikowate i nieregularne rozmieszczone smugowatości, nieraz obserwowane jest żółkniecie liści. Najczęściej występującym symptomem jest jednak osłabienie rozwoju i zahamowania wzrostu roślin.

Karłowatość pszenicy

Objawem karłowatości pszenicy są charakterystyczne, drastyczne skarłowacenie roślin, którymi nie towarzyszą przebarwienia liści. Jeżeli roślina zostanie zakażona we wczesnej fazie rozwoju, choroba rozwija się szybko, następuje nekrotyzacja liści i zamieranie. Choroba jak dotąd, występuje w Polsce w niewielkim nasileniu, przeważnie na obrzeżach pól i wzdłuż ścieżek przejazdowych i nie stanowi znaczącego zagrożenia dla upraw. Wektorem wirusa jest skoczek Psammotettix alienus.

Zapobieganie

Tam, gdzie wektorem wirusów są mszyce należy bardzo dokładnie sygnalizować jesienne naloty mszyc. Skuteczne zwalczanie przy użyciu odpowiednio dobranego insektycydu np. w połączeniu z zabiegami zwalczającymi chwasty, a także nawożeniem dolistnym. Warto pamiętać o użyciu kondycjonerów wody np. ISOTAK MAX  i adiuwantów np. HURRICANE PRO+.

Odnośnie zapobiegania występowania wirusa żółtaczki rzepy TuYV w uprawie rzepaku to już przy wyborze odpowiedniej odmiany rzepaku do siewu np.  ASTANA, LG ABSOLUT można ograniczyć ryzyko występowania wirusa żółtaczki rzepy.

Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone na etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa, o których mowa na etykiecie.