Stosowanie fungicydów na zboża i inne uprawy jest podstawą utrzymania zdrowotności roślin. Z roku na rok presja chorób grzybowych zbóż się jednak nie zmniejsza. Największym utrudnieniem staje się przy tym wybór preparatu w związku z coraz mniejszą dostępnością substancji czynnych na rynku.

Ochrona fungicydowa zbóż

Pierwszy kontakt zbóż z fungicydami następuje w momencie zaprawiania ziarna przeznaczonego do siewu, który to zabieg ma chronić rośliny przed chorobami odglebowymi i odnasiennymi. W trakcie sezonu środki grzybobójcze najczęściej aplikowane są w technologii 3-zabiegowej: T1, T2 i T3. Wówczas ochrona jest bardzo precyzyjna, by ograniczyć infekcje ze strony patogenów na najważniejszych etapach rozwoju roślin, rozpoczynając od ochrony podstawy źdźbła, przez liście będące głównym organem asymilacyjnym, a kończąc na kłosie. W wyjątkowych sytuacjach, podyktowanych przykładowo warunkami niesprzyjającymi rozwojowi chorób, zabiegi T2 i T3 można połączyć.

Najgroźniejsze choroby grzybowe zbóż

Lista zagrożeń dla poszczególnych gatunków zbóż jest długa. Do najważniejszych chorób grzybowych pszenicy i innych zbóż można natomiast zaliczyć:

• zgorzel siewek,
• mączniaka prawdziwego zbóż i traw,
• brunatną plamistość liści,
• rdzę brunatną,
• rdzę żółtą,
• rdzę źdźbłową,
• septoriozę,
• zgorzel podstawy źdźbła,
• fuzaryjną zgorzel podstawy źdźbła i korzeni,
• łamliwość źdźbła zbóż,
• ostrą plamistość oczkową,
• sporysz zbóż i traw,
• fuzariozę kłosów,
• czerń zbóż,
• śnieć cuchnącą pszenicy,
• rynchosporiozę zbóż,
• plamistość siatkową jęczmienia,
• głownię pylącą,
• głownię źdźbłową żyta.

Jesienne choroby grzybowe zbóż

Sprzyjająca aura w okresie jesiennej wegetacji może stworzyć idealne warunki do infekcji patogenicznymi grzybami. Długa, ciepła jesień będzie bowiem sprzyjała pojawieniu się grzybów rdzawnikowych – wówczas najczęściej notowane są pierwsze objawy rdzy brunatnej. Licznie obserwowane są również plantacje z białym mączystym nalotem wywoływanym przez mączniaka prawdziwego zbóż i traw. Do jesiennych infekcji może dochodzić też w związku z pojawieniem się na plantacji kompleksu chorób podsuszkowych, czyli między innymi fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni oraz łamliwości źdźbła zbóż.

Kiedy stosować fungicydy na zboża ozime?

Z uwagi na ryzyko wystąpienia chorób grzybowych zbóż jesienią decyzję o rozpoczęciu zabiegu należy podjąć właśnie o tej porze roku. Wykonanie zabiegu T0 może się okazać konieczne szczególnie na plantacjach wcześnie sianych zbóż. Kolejnym standardowym krokiem jest wkroczenie z ochroną wiosenną w zabiegach T1, T2 i T3.

Zabieg T1 najczęściej wykonywany jest w fazie pierwszego kolanka (BBCH 31). Następny oprysk, zakładający ochronę górnych liści, zabieg T2, przeprowadzany jest w fazie liścia flagowego (BBCH 37–39). Zwieńczeniem jest ochrona kłosa w fazie kwitnienia zbóż (BBCH 61–65). Jak już była mowa, w niektórych przypadkach dochodzi do połączenia zabiegów T2 i T3 – wówczas zabieg powinien zostać zrealizowany w fazie BBCH 45–55. Przypomnijmy, że takie rozwiązanie można zastosować w okresie zmniejszonej presji patogenów lub w uprawach jarych.

Kiedy wykorzystać fungicydy na zboża jare?

Jak zostało wcześniej wspomniane, fungicydy na zboża jare w praktyce aplikowane są w mniejszej liczbie zabiegów. Najczęściej ochrona skupia się na dwóch opryskach lub nawet jednym. W pszenicy jarej niezaobserwowanie objawów chorób w fazie liścia flagowego jest punktem wyjścia do połączenia ochrony liścia flagowego z ochroną kłosa. Natomiast w jęczmieniu jarym najczęściej stosowany jest jeden zabieg od końca strzelania w źdźbło do początku fazy kłoszenia (BBCH 37–51).

Zmniejszając liczbę zabiegów w uprawach jarych, należy jednak wybierać rozwiązania działające długo, ponieważ kolejne fazy rozwoju zbóż jarych następują dość szybko.

Jak prawidłowo wykonać oprysk grzybobójczy na zbożu?

W prawidłowym działaniu fungicydów na zbożach niewątpliwie kluczową rolę odgrywa temperatura. Odpowiednia jej wysokość jest bowiem konieczna do zapewnienia optymalnego działania poszczególnych rozwiązań w opryskach fungicydowych. Niedostosowanie się do zaleceń producenta danego środka fungicydowego może zatem doprowadzić do obniżenia skuteczności zabiegu bądź powstania poparzeń z uwagi na zbyt szybkie przemieszczanie się substancji w roślinie.

Górną granicą stosowania fungicydów jest temperatura wynosząca 25°C. Najczęściej wymaganym optimum jest zaś 10°C (triazole, strobiluryny, anilidy), w niższych zakresach dobrze sprawdzą się rozwiązania zawierające morfoliny czy chinazoliny.

Jakie środki grzybobójcze na zboża wybrać?

Środki na choroby grzybowe w pszenicy, ale i innych gatunkach zbóż w zabiegu T1 to fungicydy oparte głównie na substancjach z grupy triazoli (ProCort Duo, Bounty 430 SC, Input 460 EC, Verben), chinazolin (Halny 200 EC), anilidów (Emponor) czy morfolin stosowanych przede wszystkim do ograniczania działania mączniaka prawdziwego (Andros 750 EC).

Do ochrony liści dobrze nadają się triazole (na przykład Bagani 125 ME), strobiluryny (jak Azarius Pro 250 SC) oraz preparaty 2-składnikowe (chociażby Elatus Era, Fandango 200 EC). Polecane jest również łączne stosowanie fungicydów z różnych grup, na przykład Tarcza Łan 250 EW + Azoksar Super 250 SC czy Input 460 EC + Buzz Ultra DF.

Na koniec, przy dbaniu o górne liście i kłos w zabiegu T3, najczęściej zaleca się sięgnięcie po takie preparaty jak Caramba 60 SL, Tyberius 250 EW, Bounty 430 SC lub Fandango 200 EC, które w składzie mają triazole.

Dobierając fungicydy na zboża, pamiętajmy także o rotacji substancji, a także zaleceniach związanych z liczbą zabiegów, które możemy przeprowadzić z wykorzystaniem danego preparatu.

Przeczytaj także: Zabieg T0 w zbożach – kiedy warto go wykonywać?

Bibliografia

• Byrdy S., Krawiec S., Łaszcz E., Kubis M., Uzasadnienie potrzeby prowadzenia kompleksowej ochrony zbóż. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 1989, 363, s. 113-119. [Google Scholar]
• Głęboczyk B., Pokacka Z., Wyniki zwalczania chorób na pszenicy ozimej opryskiwaniem fungicydami w fazie drugiego kolanka. Prace Naukowe Instytutu Ochrony Roślin. 1983, 25 (2), s. 155-169. [Google Scholar]
• Goultson G., Spektrum działania oraz wyniki badań szklarniowych i polowych flutriafolu – fungicydu do ochrony zbóż. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 1988, 317, s. 61-68. [Google Scholar]
• Hampel M., Metody zapobiegania odporności grzybów na fungicydy stosowane w uprawie zbóż. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 1988, 371, s. 81-88. [Google Scholar]
• Hřivna L., The effect of a fungicide application on the yield and quality of barley grain and malt. Plant Soil Environ. 2003, 49 (10), s. 451-456. [Google Scholar]
• Jaczewska A., Jańczak C., Skuteczność działania fungicydów z grupy triazoli w zwalczaniu chorób zbóż. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 1988, 371, s. 89-97. [Google Scholar]
• Kaniuczak Z., Ocena ekonomiczna efektywności zwalczania wybranych chorób i szkodników w uprawie jęczmienia jarego. Progress in Plant Protection. 2015, 55 (4), s. 409-416. [Google Scholar]
• Kaniuczak Z., Skuteczność niektórych fungicydów w zwalczaniu chorób powodowanych przez grzyby i ich wpływ na plon ziarna jęczmienia jarego. Acta Agrobotanica. 2022, 55 (1), s. 119-126. [Google Scholar]
• Korbas M., Wczesne zabiegi fungicydowe w zbożach. Raport Rolny. 2011, 03, s. 28-32. [Google Scholar]
• Pokacka Z., Mechanizmy działania fungicydów stosowanych do ochrony zbóż przed chorobami. Prace Naukowe Instytutu Ochrony Roślin. 1983, 25 (2), s. 117-134. [Google Scholar]
• Sawińska Z., Warto wcześniej wykonać zabieg fungicydowy w zbożach. Poradnik Gospodarski. 2011, 06, s. 16. [Google Scholar]
• Świerczyńska I., Pieczul K., Perek A., Korbas M., Skuteczność fungicydów w ochronie podstawy źdźbła pszenicy ozimej przed grzybami patogenicznymi. Progress in Plant Protection. 2019, 59 (1), s. 62-68. [Google Scholar]
• Wachowska U., Goriewa K., Duba A., Charakterystyka grup fungicydów i induktorów odporności stosowanych w ograniczaniu występowania patogenów zbóż. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 2017, 589, s. 109-121. [Google Scholar]